فرسایش خاک مهمترین علت تخریب سرزمین در منطقه غرب آسیا و شمال آفریقا و یکی از عوامل ناپایداری در تولیدات کشاورزی و اختلال در امنیت غذایی کشورهای این منطقه است. متاسفانه هر دو نوع فرسایش آبی و بادی در شکل تشدیدی آن در بخشهای زیادی از سطح کشور مشاهده میشوند. اگر چه انواع دیگر فرسایش نظیر فرسایش ناشی از شخم و فرسایش ناشی از عملیات برداشت، که کمتر مورد توجه قرار میگیرند نیز اهمیت دارند. به رغم فعالیتهای گسترده تحقیقاتی و اجرایی حفاظت خاک در سطح کشور، ضریب نفوذ یافتههای علمی و پژوهشی مرتبط در سطح کشور رضایتبخش نیست و روند مثبتی از نظر کاهش فرسایش خاک به چشم نمیخورد. وضعیت بهویژه در اراضی کشاورزی دیم، سازندهای حساس به فرسایش فاقد پوشش گیاهی و نیز در اراضی تحت تاثیر اقدامات عمرانی نظیر راهها و خطوط انتقال نیرو بسیار وخیم است. این طرح کلان به دنبال بررسی بیشتر موضوع از جنبههای شناخت و مدیریت فرسایش و ارائه راههای بهینه حفاظت خاک در شرایطی است که کشور با دو معضل دستیازی گسترده انسان و بهرهبرداری مفرط و غیراصولی از زمین از یک سو و همچنین پدیده تغییر اقلیم و تناوب بارشهای سیلآسا و خشکسالیها از سوی دیگر مواجه است. برای رسیدن به اهداف فوق، در قالب این طرح کلان چند طرح و پروژه مرتبط به هم تعریف و بسته های حفاظت خاک و مدیریت فرسایش برای شرایط مختلف کشور ارائه خواهند شد. این بسته ها، مشتمل بر الف) مدلی برای ارزیابی وضعیت فرسایش و رسوب زمین/حوضه مورد نظر و ارزشگذاری اقتصادی خسارت فرسایش، ب) حد قابل تحمل فرسایش
/رسوبدهی و ج) توصیهها/راهکارهای لازم برای حفاظت خاک/مدیریت فرسایش در شرایط مختلف کشور است. علاوه بر آن، راهکارهای عملیاتی کردن انتقال یافتههای علمی و پژوهشی با مشارکت همه گروداران از جمله دستگاههای اجرایی، بهرهبرداران، انجمنهای علمی و سمنها نیز ارائه میشود. در این خصوص، علاوه بر تکیه به فناوریهای نوین، از سوابق غنی دانش بومی بهرهبرداری از منابع آب و خاک نیز استفاده خواهد شد. نکته کلیدی و محور مشترک اغلب الگوهای حفاظت خاک مورد نظر، تكيه بر اصل پيشگيري از فرسايش با اجراي برنامههاي مديريتي و زيستي و حفاظت آب در خاک و مدیریت آب سبز با رعایت همبست خاک-آب-غذا-انرژي برای مناطق مختلف کشور خواهد بود.
اهداف اجرایی کشور به شرح زیر از اسناد بالادستی استخراج شده است.
· ایجاد بانک اطلاعات فرسایش خاک کشور (زیرمجموعه بانک اطلاعات خاک پیش بینی شده در بند ب ماده 7 قانون حفاظت از خاک)
· تعیین ارزش اقتصادی خاک (پیش بینی شده در ماده 4 قانون حفاظت از خاک)
· توسعه کشاورزی حفاظتی (بند الف ماده 31 قانون برنامه ششم توسعه)
· اصلاح و بهبود خاک کشاورزی و افزایش ماده آلی خاک در سطح 5/2 میلیون هکتار (بند ب 1 ماده 32 قانون برنامه ششم توسعه)
· اجرای عملیات آبخیزداری و حفاظت از خاک و آبخوان حداقل در سطح 10 میلیون هکتار (بند خ ماده 38 قانون برنامه ششم توسعه)
· بیابانزدایی و کنترل کانونهای بحرانی حداقل در سطح 14/1 میلیون هکتار (بند د ماده 38 قانون برنامه ششم توسعه)
سیاستهای اجرائی
· اولویتبندی عرصههای در معرض فرسایش تشدیدی و شناسایی کانونهای بحرانی
· تدوین و بهبود سیاستهای حمایتی و تشویقی و جذب مشارکت روستائیان، دامداران و خیرین برای مدیریت بهینه فرسایش
· شناسایی و بهروز رسانی دانشهای بومی حفاظت آب و خاک
· بهبود روشها و فناوريهای مدیریت اقتصادی فرسایش خاک متناسب با شرایط جغرافیایی
· آموزش و ترویج پیشگیری از فرسایش خاک و حفاظت آن
· تداوم پایش فرسایش و رسوب و مدلسازی فرسایش خاک و برآورد ارزش اقتصادی آن